Kiedy przystępujemy do rozwiązywania jakiegoś problemu, po zebraniu wszelkich niezbędnych informacji na jego temat, chcemy jak najszybciej odnaleźć taką ścieżkę, która pozwoli nam na jego zażegnanie. Ale niestety często bywa tak, że godziny zastanawiania się nie przynoszą rezultatów, a my myślimy, iż wyczerpaliśmy już wszystkie możliwości. Z pomocą mogą przyjść specjalne techniki tworzenia nowych pomysłów, jak na przykład burza mózgów (ang. brainstorming), której poświęcony jest ten artykuł.
Burza mózgów jest to bardzo popularna technika doskonalenia decyzji grupowych, której autorem jest Alex Faickney Osborn. Została ona opracowana w 1938 roku, a spopularyzowana w 1953 roku w książce pt. ?Applied Imagination?, napisanej przez Osborne’a. Należy ona do metod heurystycznych ? metod twórczego rozwiązywania problemów. Wykorzystuje się ją do wygenerowania jak największej ilości pomysłów, z których mamy nadzieję wybrać najbardziej optymalne rozwiązanie. Bardzo ważne jest tutaj oderwanie się od schematów i wykorzystanie doświadczenia z różnych dziedzin, nawet na pozór nie powiązanych z tematyką problemu. Oczywiście nie mniejszą rolę odgrywa tutaj praca grupowa, na co może wskazywać już sama nazwa w liczbie mnogiej.
Istnieją różne odmiany burzy mózgów, które charakteryzują się specyficznymi zasadami. Jednakże istnieje kilka zasad wspólnych dla wszystkich rodzajów metody. Metoda ta składa się z dwóch podstawowych faz: generowania pomysłów oraz ich oceny. Natomiast główną zasadą jest zakaz krytykowania pomysłów w fazie ich generowania. Niedopuszczalne są zwroty torpedujące, w stylu ?to niemożliwe?, ?to jest głupie?, ?to tylko teoria?, itp. Nie wolno również używać stwierdzeń autodestrukcyjnych np. ?to rozwiązanie może być trochę drogie, ale…? lub ?nie jestem ekspertem, ale…?, czy też ?może to jest zbyt fantastyczne, ale…? Pomysły generujemy pod kątem problemu sformułowanego w formie pytania. Inne wytyczne to między innymi: puszczenie wodzy fantazji (na tym etapie pożądane są nawet najbardziej fantastyczne pomysły, które na pozór mogą się wydawać absurdalne); propozycji nowych rozwiązań powinno być maksymalnie dużo, co zwiększa prawdopodobieństwo znalezienia tego najlepszego; warto podane pomysły udoskonalać oraz sugerować się już podanymi; należy czerpać doświadczenie z różnych dziedzin, np. przy rozwiązywaniu problemów technicznych, pomocne może być podpatrywanie, jak z takim problemem poradziła sobie przyroda.
Na sesję burzy mózgów składają się trzy fazy:
- Przygotowanie ? polega ono na organizacji miejsca sesji, warunków ? brak czynników rozpraszających, zaproszenie uczestników, wybór prowadzącego i sekretarza, wyjaśnienie zasad burzy mózgów oraz zaprezentowanie problemu (dobrze jest, aby członkowie przyszli na sesję przygotowani)
- Sesja twórcza ? generowanie pomysłów. Pomysły powinny być podawane pojedynczo ? jeden pomysł jednorazowo przez daną osobę. Osoby podnoszą rękę w celu zgłoszenia pomysłu. Pierwszeństwo mają osoby, których pomysł nawiązuje do poprzedniego.
- Ocena pomysłów ? powinna nastąpić po przerwie. Bardzo ważne jest zachowanie taktu i asertywności. Zadaniem zespołu oceniającego jest wybranie jednego lub kilku rozwiązań.
W sesji burzy mózgów bierze udział około 10-12 osób (grupa 10 osobowa lub mniejsza jest z reguły bardziej produktywna), wśród których można wyróżnić: prowadzącego sesję, sekretarza oraz członków sesji. Zadaniem prowadzącego jest zorganizowanie sesji i jej poprowadzenie. Ma on stymulować grupę, gdy jej kreatywność maleje, a także pilnować przestrzegania zasad, zwłaszcza zasady odroczonej oceny. Prowadzący również może zgłaszać własne pomysły. Sekretarz spisuje pojawiające się pomysły oraz może zgłaszać własne. Członkowie sesji odpowiadają za generowanie jak największej ilości pomysłów. Ważne jest aby w grupie nie było zależności hierarchicznych, bowiem obecność menadżerów może ograniczać pomysłowość podwładnych. Dobrze jest, aby 2/3 grupy stanowili specjaliści w danej dziedzinie a 1/3 laicy.
Pojedyncza sesja burzy mózgów trwa około godziny i w tym czasie kreatywność grupy będzie maleć. Aby temu zaradzić, osoba prowadząca powinna mieć przygotowane pytania stymulujące, np. Jak możemy połączyć te pomysły? A może by tak spojrzeć na to z innej perspektywy? Jak możemy to zmodyfikować? A co gdyby to zmniejszyć/powiększyć/zastąpić, itd. Pytania należy dostosować do natury problemu.
Chociaż na angielskiej wersji strony burzy mózgów w Wikipedii możemy przeczytać o dyskusyjnej skuteczności tej metody, daje ona również inne korzyści. Na przykład: podnosi morale, zwiększa radość z pracy, poprawia zdolność pracy zespołowej.
Burza mózgów ma również wady wynikające z tego, że uczestnicy często boją się oceny własnych pomysłów. Brak możliwości jednoczesnego wypowiadania się powoduje spadek indywidualnej motywacji, a następni w kolejce nie skupiają się na aktualnych wypowiedziach.
Burza mózgów posiada różne odmiany, m. in.: burza mózgów indywidualna, philips 66 buzz session, metoda 635 (brainwriting), mieszana burza mózgów, elektroniczna burza mózgów on-line, i inne. Poniżej zamieszczam krótki opis trzech odmian tej techniki.
Burza mózgów indywidualna polega na prowadzeniu sesji od A do Z przez pojedynczą osobę. Trudnością tutaj może być brak możliwości sugerowania się cudzymi pomysłami, czy pilnowanie się przed przedwczesną oceną własnych pomysłów. Nie ma tutaj wzajemnego stymulowania się do generowania pomysłów. Zaletą jest większa szczerość i brak skrępowania przed samym sobą.
Philips 66 (Buzz Session) to odmiana burzy mózgów polegająca na tym, że 6 zespołów pracuje przez 6 minut w osobnych pomieszczeniach nad generowaniem jak największej ilości pomysłów związanych przedstawionym wcześniej problemem. Po tym czasie propozycje są prezentowane przez przedstawicieli grup na sesji zbiorowej, na której są one przetwarzane i tworzone są nowe. Następnie zespoły ponownie wracają do pracy w mniejszych grupach ze wzbogaconymi listami po sesji zbiorowej. Kolejnym etapem jest ponowna prezentacja pomysłów przez przedstawicieli zespołów. Cały proces może być powtarzany, aż osiągniemy satysfakcjonujące rozwiązania.
Metoda 635 (brainwriting) ? w tej odmianie pracuje sześcioosobowy zespół, którego członkowie zapisują na formularzu 3 pomysły w czasie 5 minut, a następnie przekazują kartki osobie obok. Kolejne osoby dopisują nowe pomysły lub ulepszają istniejące. Kiedy na wszystkich kartach znajdą się pomysły wszystkich osób, otrzymamy 108 propozycji rozwiązań danego problemu.
Bibliografia
B. Lucas, Twój umysł stać na więcej, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2005
M. Szurawski, Trening interaktywny, Wydawnictwo Ravi, Wyd. I, Łódź 2004
http://www.abckursy.pl/?view=1&art_id=62&pid=18&ret_id=24
http://pl.wikipedia.org/wiki/Alex_Faickney_Osborn
http://pl.wikipedia.org/wiki/Burza_m%C3%B3zg%C3%B3w
http://en.wikipedia.org/wiki/Brainstorming
http://en.wikipedia.org/wiki/6-3-5_Brainwriting
http://www.biznesowe.edu.pl/1687-phillips_66_buzz_session/
(3 głosów, średnia: 4,33 z 5)
Zdecydowany blogas, będe polecał znajomym
Super blog, dodałem już do ulubionych i czekam na kolejne wpisy.
Uczniowie są przyzwyczajeni do tego, że ich działania w szkole poddawane są stałej ocenie, a za popełnienie błędu mogą zostać ukarani. W związku z tym sami ciągle cenzurują swoje pomysły i dzielą się nimi tylko wtedy, gdy mają pewność, że są poprawne. Przez takie krytyczne patrzenie na swoje pomysły uczniowie często nie informują o ciekawych, oryginalnych, znacząco różniących się od podawanych przez innych uczniów rozwiązaniach, bojąc się, że są one błędne. Zajęcia rozwijające twórcze myślenie powinny opierać się na swobodnym poszukiwaniu rozwiązań, a dopiero w kolejnej fazie na ocenie ich poprawności i poszukiwaniu tego, co w każdej propozycji jest ciekawe, warte wykorzystania w dalszej pracy. Można to osiągnąć, zmieniając warunki zajęć, tak żeby różniły się od typowo szkolnych np. poprzez inne ustawienie ławek, większe rozluźnienie atmosfery, zabawy z wyobraźnią (proponowane w dalszej części artykułu). Kolejny warunek, ważny dla owocnego przebiegu zajęć z kreatywności to zapewnienie uczniom wiary we własne możliwości. Osoby z zaniżoną samooceną, niewierzące w możliwość odniesienia sukcesu jeszcze krytyczniej oceniają swoje pomysły, w związku z czym większość z nich boi się podzielić swoimi pomysłami z innymi. Dlatego prowadzący powinien szczególną wagę przywiązywać do dokładnego omawiania każdego z pomysłów, podkreślania tego, co w każdym z rozwiązań jest ciekawe, oryginalne, warte wykorzystania, zauważenia i podkreślenia. Ponadto, jeśli planowany jest cykl zajęć, wstępną ich część warto poświęcić na przeprowadzenie kilku ćwiczeń podnoszących wiarę uczestników w ich możliwości. Przykłady tych ćwiczeń również znajdują się w dalszej części artykułu.
Mogę prosic o bibliografię do tego artykulu?
Bardzo proszę.
Pozdrawiam serdecznie,
Paweł